وکفّارگفتند : چرا قرآن یک باره بر پیامبر نازل نشد ؟ چنین کردیم تا بدین وسیله قلب تو را تثبیت نمائیم و لذا قرآن را منظم و پی در پی و با تأ نی فرستادیم .
(فرقان - ۳۲ )
قرآن کریم به ترتیل نازل شده است و قرائت آن نیز باید بر اساس « ترتیل » صورت گیرد . ترتیل در لغت به معنای « منظم و مرتب کردن » است . خداوند در سوره ی مزّمل ( آیه ی 4 ) میفرمایند :
« وَ رَتِّلِ القرآن تَرتیلا » قرآن را به ترتیل بخوان . پیامبر (ص) نیز فرمودند: خداوند دوست دارد قرآن همان گونه که نازل شده است ، خوانده شود .
در خصوص معنای ترتیل از مجموع آیات و روایات می توان ترتیل را این چنین معنا کرد : « خواندن قرآن به صورت شمرده و با تأنّی ، همراه با تدبّر در معانی آیات »
مولای متّقیان امام علی (ع ) در این خصوص می فرمایند : « التَّرتیلُ أَداءُ الحُروف و حِفظُ الوُقوف ترتیل عبارت است از اداء صحیح حروف وحفظ و رعایت موارد وقف »
بنابراین قرآن با هر سرعتی که خوانده شود ، نهایتاً نباید از چهار چوب ترتیل خارج شود . ترتیل از لحاظ سرعت به سه روش صورت می گیرد :1- تحقیق 2- تدویر 3 – تحدیر (حدر)
1 – تحقیق : در لغت به معنی حق چیزی را به جای آوردن بدون کمی وزیادی ، رسیدن به حقیقت شیء و در قرآئت به معنای « خواندن قرآن با حداکثر آرامش و تأنی » در این روش رعایت کامل قواعد و تجوید درحد اشباع با حداقل سرعت در قرائت ، امکان پذیر است . این روش برای کسانی که مبتدی هستند و در حال تعلیم قرائت قرآن هستند روش مناسبی است زیرا در این روش آیات کمتری خوانده می شود وامکان اداء صحیح حروف وتدبّر در معانی بیشتر است . البته باید توجه داشت که از افراط در تحقیق ، مکث های بی دلیل ، کشش بی مورد حرکات و تکلّف در قرائت اجتناب شود .
2 - تدویر : در لغت به معنی مدوّر کردن ، دوره کردن ، چرخانیدن و در قرائت به معنای (خواندن قرآن با سرعت متوسط ) در این روش نسبت به روش تحقیق ، در یک زمان واحد ، آیات بیشتری خوانده می شود . این روش ، اختیار اهل اداء و قرائت است و در میان مردم به روش ترتیل مشهور شده است . شاید علت اینکه این روش به ترتیل مشهور شده در حالیکه خود یکی از مراتب قرائت است این باشد که « تدویر » بهترین نوع ترتیل است و خیرُ الاُمُورِ اوسطُها . زیرا هم نسبت به روش قبل آیات بیشتری خوانده می شود و هم تجوید حروف و حفظ وقوف درحد خود رعایت میشود و هم فرصت تدبّر در معانی وجود دارد .
3 – تحدیر : درلغت به معنی شیب دادن – سرازیر کردن و در قرائت به معنای « خواندن قرآن با سرعت زیاد » دراین روش احکام تجویدی به دقت رعایت نخواهد شد . اما این مسئله هرگز به معنای عدم رعایت احکام تجوید و وقف و ابتدا نیست ، بلکه نسبت به روشهای قبل سریع تر خوانده می شود . لذا قرائت به روش حدر فقط برای کسانی که درقرائت قرآن دارای تجربه ی کافی و حسن اداء قواعد بوده و در اثر سرعت در قرائت حروف و کلمات را ضایع نسازند و درضمن قادر به تدبّر لازم در معانی کلام خدا باشند . از این رو این روش برای قاریان متوسط و ضعیف مناسب نمی باشد .