اقیانوس وحی

بیا زین قالب خاکی سفر کن / بر اقیانوس وحی حق گذر کن

اقیانوس وحی

بیا زین قالب خاکی سفر کن / بر اقیانوس وحی حق گذر کن

جمع آوری و تألیف قرآن

     

 


                                             هواللطیف 

 

 

                                                                        

                                          

                                                                        

امام علی علیه السلام می فرمایند :

 

فضای هر ظرفی در اثر محتوای خود تنگ تر می شود مگر ظرف دانش

 

که با تحصیل علوم فضای آن باز تر می شود .

                                                                                 ( نهج البلاغه حکمت ۱۹۶ )

 

 

سلام در مبحث گذشته در مورد نزول و جمع آوری قرآن در زمان حیات پیامبر صلی الله و علیه وآله مختصرا  مطلبی ارائه شد و اینک ادامه موضوع ...

 

جمع و تألیف قرآن به شکل کنونى , در یک زمان صورت نگرفته , بلکه به مرور زمان و  به دست افراد و گـروه هـاى مختلف  انجام شده است ترتیب  نظم و  عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکـرم (ص ) و  با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را  تعبدا پذیرفت , و به همان تـرتـیـب در  هـر سوره تلاوت کردهر سوره با فرود آمدن  (بسم اللّه الرحمان الرحیم)  آغاز مى شدو آیـات به ترتیب نزول در آن ثبت مى گردید,تا موقع ای که (بسم اللّه) دیگرى نازل مى شد و سوره دیگرى آغاز مى گردید این نظم  طبیعى آیات بود، گاهى اتفاق مى افتاد پیامبر اکرم (ص ) ـ بااشاره جـبـرئیل ـ دستور مى داد تا  آیه اى بر خلاف نظم طبیعى در سوره دیگرى قرار داده شود، مانند آیه(واتـقـوا یـومـا ترجعون فیه الى اللّه ثم توفى کل نفس ما کسبت و هم لایظلمون ) که گفته اند  از آخرین  آیات نازل شده است ؛ پیامبر(ص ) دستور فرمود  آن را بین    آیات ربا و آیه دین ؛در سـوره بـقره آیه 281 ثبت کنند بنابراین ثبت آیات درسوره ها, چه با نظم طبیعى یا نظم دستورى , توقیفى است و با نظارت ودستور خود پیامبر اکرم (ص ) انجام گرفته است و باید از آن پیروى نمود .
ولى درباره نظم  و  ترتیب سوره ها  میان اهل نظر اختلاف است سید مرتضى  علم الهدى و بسیارى از مـحـقـقـیـن و از مـعـاصـریـن آیـت اللّه خویى برآنند که  قرآن هم چنان که هست , در  زمان حیات پـیـامـبـر (ص) شـکـل گـرفته است زیرا  جماعتى  قرآن را در آن  عهد حافظ  بوده اند و  بسیار بعید  مـى نـماید که مساله اى با این اهمیت راپیامبر اکرم (ص) رها کرده باشد تا پس از وى نظم و ترتیب داده شود.
ایـن نـظـر  قـابـل  قبول  نیست , زیرا  حافظ یا جامع  قرآن بودن در آن عهد,دلیل نمى شودکه میان سـوره هـا تـرتیبى وجود داشته است و  اگر کسى هر آنچه   از قرآن که تا آن روز نازل شده , حفظ و ضـبـط کـرده بـاشد, حافظ  و جامع قرآن خواهد بودبنابراین لازمه حفظ همه قرآن ترتیب فعلى آن نـیـست اما اهمیت این مساله چندان روشن نیست , زیرا آن چه مهم است تکمیل سوره ها و مستقل بـودن هـرسـوره از سوره دیگراست تا آیه هاى هر سوره با  آیه هاى سوره هاى دیگر اشتباه نشود این مـهـم در عـهـدپـیـامـبـر( ص ) صـورت گرفت اما ترتیب بین سوره ها تا هنگام پایان یافتن نزول قـرآن امـکـان نداشت , زیرا پیامبر اکرم (ص ) تا در حال حیات بودهر لحظه احتمال نزول سوره ها و آیه هایى مى رفت بنابراین طبیعى است که پس از یاس از نزول قرآن ,که به پایان یافتن حیات پیامبر وابسته بود, سوره هاى قرآن قابل نظم و ترتیب خواهد بود.
بـر ایـن اسـاس  ,  بـیـش تـر مـحققین  و  تاریخ ‌نویسان برآنند که جمع  و  ترتیب سوره هاپس از وفات پـیـامـبـر(ص ) بـراى نـخستین بار بر دست على امیرمؤمنان (ع ) سپس زیدبن ثابت و دیگر صحابه بزرگوار انجام گرفت و درمجموع شاید بتوان گفت که عمل جمع قرآن به دست صحابه ,پس از رحلت پیامبر(ص ) ازامور مسلم تاریخ ‌است .
عـلـى (ع ) نخستین کسى بود که پس از وفات پیامبر(ص) به جمع قرآن مشغول گردید بر حسب  روایـات , مـدت  شـش مـاه  در مـنـزل نـشست  و  این کار را به انجام رساندابن ندیم گوید:(اولین مـصـحفى که گردآورى شد مصحف على بود و این مصحف نزد آل جعفر بود) سپس مى گوید : ( مـصـحفى را دیدم نزد ابو یعلى حمزه حسنى که باخط على بود و چند صفحه ازآن افتاده بودو فـرزنـدان حـسـن  بـن على آن را به میراث گرفته بودند) محمدبن سیرین از عکرمه نقل مـى کـنـد: (درابـتـداى خـلافت ابوبکر, على در خانه نشست و قرآن را جمع آورى کرد)گوید: ( ازعـکـرمـه پـرسیدم : آیا ترتیب و نظم آن مانند دیگر مصاحف بود؟
آیا رعایت ترتیب نزول در آن شـده بـود؟
گـفت : اگر جن و انس گرد آیند و بخواهند مانند على قرآن  را گردآورند, نخواهند تـوانـسـت ) ابـن سـیـریـن مـى گـوید : ( هرچه دنبال کردم تا بر آن مصحف دست یابم , میسورم نـگـردیـد) ابـن جزى کلبى گوید :( اگر مصحف على یافت مى شد  هر آینه در آن علم فراوان یافت مى گردید) .

 

                      ( به نقل از کتاب علوم قرآنی تألیف آیت الله محمد هادی معرفت )

 

                                                                                                التماس دعا

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد