اقیانوس وحی
بیا زین قالب خاکی سفر کن / بر اقیانوس وحی حق گذر کناقیانوس وحی
بیا زین قالب خاکی سفر کن / بر اقیانوس وحی حق گذر کنجمع آوری و تألیف قرآن
هواللطیف
امام علی علیه السلام می فرمایند :
فضای هر ظرفی در اثر محتوای خود تنگ تر می شود مگر ظرف دانش
که با تحصیل علوم فضای آن باز تر می شود .
( نهج البلاغه حکمت ۱۹۶ )
سلام در مبحث گذشته در مورد نزول و جمع آوری قرآن در زمان حیات پیامبر صلی الله و علیه وآله مختصرا مطلبی ارائه شد و اینک ادامه موضوع ...
جمع و تألیف قرآن به شکل کنونى , در یک زمان صورت نگرفته , بلکه به مرور زمان و به دست افراد و گـروه هـاى مختلف انجام شده است ترتیب نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکـرم (ص ) و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را تعبدا پذیرفت , و به همان تـرتـیـب در هـر سوره تلاوت کردهر سوره با فرود آمدن (بسم اللّه الرحمان الرحیم) آغاز مى شدو آیـات به ترتیب نزول در آن ثبت مى گردید,تا موقع ای که (بسم اللّه) دیگرى نازل مى شد و سوره دیگرى آغاز مى گردید این نظم طبیعى آیات بود، گاهى اتفاق مى افتاد پیامبر اکرم (ص ) ـ بااشاره جـبـرئیل ـ دستور مى داد تا آیه اى بر خلاف نظم طبیعى در سوره دیگرى قرار داده شود، مانند آیه(واتـقـوا یـومـا ترجعون فیه الى اللّه ثم توفى کل نفس ما کسبت و هم لایظلمون ) که گفته اند از آخرین آیات نازل شده است ؛ پیامبر(ص ) دستور فرمود آن را بین آیات ربا و آیه دین ؛در سـوره بـقره آیه 281 ثبت کنند بنابراین ثبت آیات درسوره ها, چه با نظم طبیعى یا نظم دستورى , توقیفى است و با نظارت ودستور خود پیامبر اکرم (ص ) انجام گرفته است و باید از آن پیروى نمود .
ولى درباره نظم و ترتیب سوره ها میان اهل نظر اختلاف است سید مرتضى علم الهدى و بسیارى از مـحـقـقـیـن و از مـعـاصـریـن آیـت اللّه خویى برآنند که قرآن هم چنان که هست , در زمان حیات پـیـامـبـر (ص) شـکـل گـرفته است زیرا جماعتى قرآن را در آن عهد حافظ بوده اند و بسیار بعید مـى نـماید که مساله اى با این اهمیت راپیامبر اکرم (ص) رها کرده باشد تا پس از وى نظم و ترتیب داده شود.
ایـن نـظـر قـابـل قبول نیست , زیرا حافظ یا جامع قرآن بودن در آن عهد,دلیل نمى شودکه میان سـوره هـا تـرتیبى وجود داشته است و اگر کسى هر آنچه از قرآن که تا آن روز نازل شده , حفظ و ضـبـط کـرده بـاشد, حافظ و جامع قرآن خواهد بودبنابراین لازمه حفظ همه قرآن ترتیب فعلى آن نـیـست اما اهمیت این مساله چندان روشن نیست , زیرا آن چه مهم است تکمیل سوره ها و مستقل بـودن هـرسـوره از سوره دیگراست تا آیه هاى هر سوره با آیه هاى سوره هاى دیگر اشتباه نشود این مـهـم در عـهـدپـیـامـبـر( ص ) صـورت گرفت اما ترتیب بین سوره ها تا هنگام پایان یافتن نزول قـرآن امـکـان نداشت , زیرا پیامبر اکرم (ص ) تا در حال حیات بودهر لحظه احتمال نزول سوره ها و آیه هایى مى رفت بنابراین طبیعى است که پس از یاس از نزول قرآن ,که به پایان یافتن حیات پیامبر وابسته بود, سوره هاى قرآن قابل نظم و ترتیب خواهد بود.
بـر ایـن اسـاس , بـیـش تـر مـحققین و تاریخ نویسان برآنند که جمع و ترتیب سوره هاپس از وفات پـیـامـبـر(ص ) بـراى نـخستین بار بر دست على امیرمؤمنان (ع ) سپس زیدبن ثابت و دیگر صحابه بزرگوار انجام گرفت و درمجموع شاید بتوان گفت که عمل جمع قرآن به دست صحابه ,پس از رحلت پیامبر(ص ) ازامور مسلم تاریخ است .
عـلـى (ع ) نخستین کسى بود که پس از وفات پیامبر(ص) به جمع قرآن مشغول گردید بر حسب روایـات , مـدت شـش مـاه در مـنـزل نـشست و این کار را به انجام رساندابن ندیم گوید:(اولین مـصـحفى که گردآورى شد مصحف على بود و این مصحف نزد آل جعفر بود) سپس مى گوید : ( مـصـحفى را دیدم نزد ابو یعلى حمزه حسنى که باخط على بود و چند صفحه ازآن افتاده بودو فـرزنـدان حـسـن بـن على آن را به میراث گرفته بودند) محمدبن سیرین از عکرمه نقل مـى کـنـد: (درابـتـداى خـلافت ابوبکر, على در خانه نشست و قرآن را جمع آورى کرد)گوید: ( ازعـکـرمـه پـرسیدم : آیا ترتیب و نظم آن مانند دیگر مصاحف بود؟
آیا رعایت ترتیب نزول در آن شـده بـود؟
گـفت : اگر جن و انس گرد آیند و بخواهند مانند على قرآن را گردآورند, نخواهند تـوانـسـت ) ابـن سـیـریـن مـى گـوید : ( هرچه دنبال کردم تا بر آن مصحف دست یابم , میسورم نـگـردیـد) ابـن جزى کلبى گوید :( اگر مصحف على یافت مى شد هر آینه در آن علم فراوان یافت مى گردید) .
( به نقل از کتاب علوم قرآنی تألیف آیت الله محمد هادی معرفت )
التماس دعا
حروف نا خوانا
« هُوالاْوّل و اَلآخر »
امام سجاد علیه السلام در حمد و ثنای پروردگار : ستایش خدایی را که اوّل است و پیش از او اوّلی نبوده ، وآخر است و پس از او آخری نباشد ، همان که دید ه های بینندگان ازدیدنش قاصر است واندیشه ی وصف کنندگان از وصفش عاجز آفریدگان را به قدرت خود ازهیچ آفرید وآنان را به خواست خود بی هیچ نمونه ای پدید آورد ، سپس آنان را در راهی که می خواست روان ساخت و در راهی که دوست می داشت بر انگیخت نه می توانند از آنچه خداوند آنان را به سوی آن پیش برده عقب افتند و نه می توانند به سوی آنچه خداوند آنان را ازآن عقب افکنده پیشی جویند. (صحیفه ی سجادیه دعای اول )
سلام امید وارم از این دعای روح بخش دل ما هم تکونی بخوره و به جمع شما خوبان بپیوندیم ، التماس دعا ، درس امروز بسم الله ...
حروف ناخوانا : حروفی که نوشته می شوند ولی خوانده نمی شوند . در فارسی نیز از اینگونه حروف داریم مانند حرف (واو ) در کلمات : خواهر ، خوانا ، خواهش
اقسام حروف ناخوانا
الف :حروف همیشه ناخوانا
1- حروف پایه همزه ( أ ؤ ئـ ئ ) : هر گاه یکی از حروف ( الف ، واو ، یاء ) پایه ی همزه قرار گیرد ، خوانده نمی شود وبه جای آن همزه با حرکت خودش خوانده می شود .
مانند : سَأَلَ خوانده می شود ــــ سَ ءَ لَ یُبْدِئُ ــــ یُبْ د ِ ءُ
2- حروف پایه الف مدی : وقتی یکی از حروف (واو ، یاء ) پایه ی الف مدی شود این حروف خوانده نمی شود والف مدی به کمک حرف ما قبل خوانده می شود .
مانند : صَلوةَ خوانده می شود ــــ صَلاة مُو سَی ـــــــ مُوسا
3- حروف با علامت دایره ی توخالی ( اْ وْ یـْ ) : مطابق با خط عثمان طه خوانده نمی شوند ولی در قرآن های فارسی این علامت ، علامت سکون هم می باشد .
مانند : دَخَلو اْ مِاْ َئه
4- حرف « ی» بعد از تنوین نصب (ــــً ی ) :هر گاه بعداز تنوین نصب حرف ( ی ) بیاید آن حرف خوانده نمی شود .
مانند : هُدًی ـــــ هُدَنْ طُوًی ـــــ طُوَنْ
ب :حروف گاهی ناخوانا
1-حرف « الف » بعداز تنوین نصب : در هنگام وصل خوانده نمی شود ولی هنگام وقف به الف مدی تبدیل وخوانده می شود .
مانند : بَصیرًا ، قَدیرًا
2-همزه ی وصل : ابتدای کلام خوانده می شود ولی در وسط کلام خوانده نمی شود .(توضیحات بیشتر در بخش تجوید آمده است )
3-حروف مدی قبل از همزه ی وصل : هر گاه حروف مدی ( َا وُ ِی ) قیل از همزه ی وصل بیاید در موقع وصل حروف مدی به صورت صدای کوتاه تلفظ می شود .
مانند : هَذا اٌلْوَعْدُ ، فِی اٌبتِغَآء ِ
4- الف و لام نزد حروف : اگر بعد از ( ال ) یکی از حروف شمسی ( ت ث د ر ز س ش ص ض ط ظ ل ن ) قرار گیرد ، حرف لام در حرف بعد از خودش ادغام می شود و حرف لام خوانده نمی شود .
در قرآن های خط عثمان طه برای راهنمایی قاری لام را بدون حرکت آورده است . اگر بعد از ( ا ل ) یکی از حروف قمری (ما بقی ) قرار گیرد حرف لام به ساکن خوانده می شود . مانند : اٌلْعَا لَمینَ
5- الف با علامت بیضی شکل : موقع وصل خوانده نمی شود ولی موقع وقف خوانده می شود مانند: أَنابِطَارِدِ
( توجه شود که این الف باعلامت بیضی با الف دارای علامت دایره ی تو خالی اشتباه نشود )
از عنایت شما ممنون نظر یادتون نره
طرق وقف بر آخر کلمه
« هوالحقّ »
پیامبر فرمودند : هر کس برای کسب رضایت خدا وآگاهی در دین قرآن بیاموزد ، ثوابی مانند همه ی
آنچه که به فرشتگان و پیامبران و رسولان داده شده ، برای اوست .
( وسائل الشیعه ۶/۱۸۳/۷۶۸۳ )
سلام ببخشید من مدتی که به روز نشدم و ازدروس قرآنی چیزی تایپ نکردم ، تصمیم دارم از این به بعد دروس را خلاصه تر و اهم را خدمت تان ارائه کنم . خوشحال می شوم با نظرات و انتقادات خود مرا در این امر یاری کنید .
ابتدا لازم می دانم کلمه ی وقف را معنا سپس به طرق وقف بپردازیم . وقف در لغت به معنای ایستادن – باز داشتن و در قرائت به معنای قطع صوت هنگام قرائت که همراه با تجدید نفس وسپس ادامه ی قرائت می باشد . وقف به حرکت در قرآن جایز نیست و باید با توجه به حرکت حرف آخر کلمه صورت گیرد .
انواع طرق وقف بر آخر کلمات :
قول مشهور : {1- ابدال 2- اسکان }
1 – وقف ابدال یعنی تبدیل کردن حرف آخر کلمه به حرف دیگر در موقع وقف ، که این نوع وقف دو مورد است ؛
الف :وقف بر ( ـة ة ) : وقتی حرف آخر کلمه ای تاء تأنیث باشد به هاء ساکنه تبدیل می شود . مانند : رَحْمَةً ـــــــ رَحْمَهْ ، اَلصََّلوة ِ ـــــــ اَلصَّلوهْ
ب: وقف بر تنوین نصب : وقتی حرف آخر کلمه دارای تنوین نصب (ـــــً ) باشد ، به الف مدی تبدیل می شود . مانند : غَفُورً ا ـــــــــــ غَفُورا
2- وقف اسکان یعنی ساکن کردن حرف آخر کلمه هنگام وقف ؛ درحرکت حرف آخر کلمه غیر از تنوین نصب بقیه حرکات و تنوین ها هنگام وقف تبدیل به حرف ساکن می شوند . مانند : جَبّارٌ ـــــــ جَبّارْ
نکته : ها ء ضمیر در هر حالت و با هر حرکت که باشد در هنگام وقف ساکن می شود . مانند : لَهُ ــــــ لَهْ وهمچنین اگر حرف آخر کلمه ای ساکن یا یکی از حروف مدی باشد بدون تغییر خواهد بود .
قول غیر مشهور : { 3- الحاق 4- روم 5- اشمام }
3- وقف الحاق : یعنی اضافه کردن هاء ساکنه یا هاء سکت به آخر بعضی از کلمات هنگام وقف . فایده ی این وقف حفظ حرکت آخر کلمه موقع وقف است مانند : لَمْ یَتَسَنَّ ــــــ لَمْ یَتَسَنّهْ (در روایت حفص از عاصم )
4- وقف روم : یعنی قصد کردن ، یک سوم حرکت آخر کلمه در این وقف خوانده می شود . این نوع وقف به شنونده می فهماند که حرکت آخر کلمه چه بوده است وفایده ی آن همین است ، ولی باید دقت کرد تبدیل به قلقله نشود ( با قلقله و سکت در درسهای آینده آشنا می شویم )
5- وقف اشمام : بوئیدن چیزی را اشمام گویند و در تجوید جمع شدن لبها به حالت ضمّه را گویند . که به دو صورت است ؛ اشمام بر حرف مضموم در آخر کلمه که فقط لبها را به صورت ضمه در می آوریم . این وقف اختیاری است و کاربرد زیادی ندارد . اشمام میان کلمه فقط در کلمه (لاتَأمَنَّا ـ یوسف/11 ) که فعل نفی است و انجام آن لازم می باشد . هنگامی که نون مشدّد اداء می شود لحظه ای لبها را به حالت ضمّه در می آوریم .