مراتب قرائت قرآن

وکفّارگفتند : چرا قرآن یک باره بر پیامبر نازل نشد ؟ چنین کردیم تا بدین وسیله  قلب تو را تثبیت  نمائیم  و لذا قرآن را منظم و پی در پی  و با تأ نی فرستادیم .

                                                                                (فرقان - ۳۲ )                                                      

قرآن کریم به ترتیل نازل شده است و قرائت آن نیز باید بر اساس « ترتیل » صورت گیرد . ترتیل در لغت به معنای « منظم و مرتب کردن » است . خداوند در سوره ی مزّمل ( آیه ی 4 ) میفرمایند  :

« وَ رَتِّلِ القرآن  تَرتیلا » قرآن را به ترتیل  بخوان . پیامبر (ص) نیز فرمودند: خداوند دوست دارد قرآن همان گونه که نازل شده است ، خوانده شود .

در خصوص معنای ترتیل از مجموع آیات و روایات می توان ترتیل را این چنین  معنا  کرد :            « خواندن قرآن به صورت شمرده و با تأنّی ، همراه با تدبّر در معانی آیات »

مولای متّقیان امام  علی (ع ) در این خصوص می فرمایند : « التَّرتیلُ أَداءُ الحُروف و حِفظُ الوُقوف  ترتیل عبارت است از اداء صحیح حروف وحفظ و رعایت موارد وقف »

بنابراین قرآن با هر سرعتی که خوانده شود ، نهایتاً نباید از چهار چوب ترتیل خارج شود . ترتیل از لحاظ سرعت  به  سه روش صورت می گیرد :1- تحقیق  2- تدویر 3 – تحدیر (حدر)

1 – تحقیق : در لغت به معنی حق چیزی را به جای آوردن بدون کمی وزیادی ، رسیدن به حقیقت شیء  و در قرآئت به معنای « خواندن قرآن با حداکثر آرامش و تأنی » در این روش  رعایت  کامل  قواعد و تجوید درحد اشباع  با حداقل سرعت در قرائت ، امکان پذیر است . این روش برای کسانی که مبتدی هستند  و در حال تعلیم قرائت قرآن هستند روش مناسبی است زیرا در این روش آیات کمتری خوانده می شود وامکان اداء  صحیح حروف وتدبّر در معانی  بیشتر است . البته باید توجه داشت  که از  افراط در تحقیق ، مکث های بی دلیل ، کشش بی مورد  حرکات و تکلّف در قرائت  اجتناب شود .

2 - تدویر :  در لغت به معنی مدوّر کردن ، دوره کردن ، چرخانیدن  و در قرائت به معنای (خواندن  قرآن با سرعت متوسط  ) در این روش نسبت به روش تحقیق ، در یک زمان واحد ، آیات بیشتری خوانده می شود . این روش ، اختیار اهل اداء و قرائت است و در میان مردم به روش ترتیل مشهور شده است . شاید علت اینکه این روش به ترتیل مشهور شده در حالیکه خود یکی از مراتب قرائت است  این باشد که « تدویر » بهترین نوع ترتیل است و خیرُ الاُمُورِ اوسطُها . زیرا هم نسبت به روش قبل آیات بیشتری خوانده می شود و هم تجوید حروف و حفظ وقوف درحد خود رعایت میشود و هم فرصت  تدبّر در معانی  وجود دارد .

3 – تحدیر : درلغت به معنی شیب دادن – سرازیر کردن  و در قرائت به معنای «  خواندن قرآن با سرعت زیاد  » دراین روش احکام تجویدی به دقت رعایت نخواهد شد . اما  این مسئله هرگز به معنای عدم رعایت احکام تجوید  و وقف و ابتدا نیست ، بلکه نسبت به روشهای قبل سریع تر خوانده می شود . لذا قرائت به روش حدر  فقط برای کسانی که درقرائت قرآن دارای تجربه ی کافی و حسن اداء قواعد بوده و در اثر سرعت در قرائت حروف  و کلمات را ضایع نسازند و درضمن قادر به  تدبّر  لازم در معانی  کلام خدا باشند . از این رو این روش برای قاریان متوسط و ضعیف مناسب نمی باشد .